به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، حمید بابایی در ابتدای این جلسه به فقر در حوزه آثار تالیفی نوجوان اشاره کرد و گفت: بر اساس تجربه‌ای که در آموزش و پرورش داشتم، از نزدیک با این موضوع مواجه شده‌ام که اکثر کتابهایی که توسط نوجوانان ما خوانده می‌شود، داستان‌های ترجمه است. اگرچه من با ترجمه داستان‌های خارجی و چاپ آنها مشکلی ندارم اما معتقدم این سیل از آثار نوجوان که بدون نظارت وارد ادبیات ما می‌شود و توسط نوجوانی که نمی‌داند چه چیزی را مطالعه کند، خوانده می‌شود موضوعی آسیب زننده و در مقابل آثار مطابق با فرهنگ، جغرافیا و زیست ما است.

در حوزه رمان نوجوان دچار فقر جدی هستیم

وی با تاکید بر کمبود اثر خوب در این حوزه اظهار کرد: ما در حوزه رمان نوجوان دچار فقر جدی هستیم به طوری‌که تعداد نویسندگان جدی حوزه نوجوان که آثار درخوری داشته باشند و جریان‌ساز باشند به ۱۰ نفر هم نمی‌رسد. از سویی دیگر برخی از دوستان و نویسندگان بزرگسال کتابهایی در حوزه نوجوان می‌نویسند که اصلا این فضا را نمی‌شناسند و بیشتر بر اساس پیش‌داوری آثار بی‌کیفیت تولید می‌کنند. در کتاب «تو خواب میکائیل هستی» ما با نویسنده‌ای روبه‌رو هستیم که دغدغه رمان نوجوان را دارد و کوشیده وارد جهان نوجوان امروز شود.

تیمور آقامحمدی در تکمیل صحبت‌های حمید بابایی گفت: ما با شرایط خیلی مطلوبی در داستان نوجوان روبه‌رو نیستیم؛ چرا که در ادبیات نوجوان به واسطه شرایط و نوپابودن آن نویسندگان کمی را می‌توانیم پیدا کنیم که به مسائل نوجوان ایرانی می‌پردازند.

وی ادامه داد: اگرچه ترجمه داستان‌های خارجی به شناسایی سلایق و آثار درخشان دنیا کمک می‌کند ولی وقتی شرایط هشداردهنده می‌شود که آثار نازل و سطحی از هر نظر را می‌بینیم که به قفسه کتاب بچه‌های ما راه پیدا می‌کند.

این نویسنده افزود: مسئله بعدی، گفتن از ایران و ایرانی است که به واسطه کتاب نویسنده ایرانی این امکان فراهم می‌شود تا ما خود را در این آثار جستجو کنیم. اگرچه ممکن است موضوع برخی آثار ترجمه، مسائل بشری باشد اما زمانه، زیست و شخصیت‌های آن با ما متفاوت است.

وی تاکید کرد: ما هرچه خود را به چالش بکشیم، روی خود دقیق شویم و از هم ایراد بگیریم به بالندگی در ساحت ادبیات نوجوان کمک بیشتری کرده‌ایم.

نویسنده کتاب «تو خواب میکائیل هستی» درباره ایده شکل‌گیری این اثر و قرابتی که آن با اثر پیشین خود که با عنوان «رونی یک پیانو قورت داده» منتشر شده تشریح کرد: خاستگاهم داستان بزرگسال است و اولین رمانم هم بزرگسال بود و «رونی یک پیانو قورت داده» سومین اثر داستانی بود که نوشته بودم. وقتی می‌گویم قرار است از نسل خودم بنویسم باید به شناخت و آگاهی برسم و وقتی می‌گویم قرار است از نسل قبل بنویسم یعنی باید از خودش برای خودش بنویسم بنابراین طبیعتا وقتی هم می‌خواهم سن را پایین بیاورم و از دختر ۱۴ ساله در «رونی یک پیانو قورت داده» یا پسر ۱۵ ساله در «تو خواب میکائیل هستی» بنویسم باید به مسائل از نگاه نوجوان بپردازم. برای نوشتن چنین اثری باید جان و جهان شخصیت را درک می‌کردم و چشم بر چشم و دهان به جای دهان او می‌گذاشتم و یک منِ ۱۴ یا ۱۵ ساله می‌شدم. در کتاب «رونی یک پیانو قورت داده» به دنیای نوجوانی که امروزه به مرگ و زندگی فکر می‌کند رفتم و سعی کردم نزدیک او شوم و در «تو خواب میکائیل هستی» به پسر ۱۵ساله و رویاهایش فکر کردم.

وی ادامه داد: در «تو خواب میکائیل هستی» به اینکه چه چیزی باعث شده که پدر، مادر و دایی میکائیل حسرت‌هایی در زندگی‌شان به‌وجود بیاید فکر کردم؛ آنها چه انتخاب‌هایی کرده‌اند که به شرایط کنونی رسیده‌اند؟ در این کتاب شخصیت داستان در سن انتخاب است و باید دست به گزینش بزند؛ بنابراین با چنین مسائلی کلنجار می‌رود. در «تو خواب میکائیل هستی» سعی کردم با نگاه تجربه‌گرا و بی‌باک که مصالح بزرگسالانه را کمتر در نظر می‌گیرد و ذات پرسشگر دارد، به میکائیل بپردازم.

آقامحمدی تاکید کرد: میکائیل در جایگاهی قرار گرفته که می‌تواند پرسشگری کند و اندیشیدن به رویاهای شخصی من را به نگارش «تو خواب میکائیل هستی» واداشت.

در ادامه این جلسه یکی حاضران به نگاه فرهیخته‌وار شخصیت میکائیل اشاره کرد که چندان مطابق با نگاه نوجوان امروزی نیست.

تیمور آقامحمدی در پاسخ به این انتقاد تشریح کرد: یکی از مسائلی که به داستان نوجوان ضربه می‌زند پیش‌فرض‌ها است. میکائیل و شخصیت‌های این کتاب تمام نوجوانان را نمایندگی نمی‌کنند و من در «تو خواب میکائیل هستی» نخواستم بگویم این نوجوانی است که این‌گونه فکر می‌کند و واکنشش هم این‌طور است و حتی به نظرم عدم انطباق چندان مسئله نیست. ممکن است این نوجوان با نوجوان مثالی ذهن ما متفاوت باشد ولی ما نمونه‌هایی از آن را هم در زمانه خود می‌بینیم.

وی در مواجهه با این انتقاد که گویا تیمورآقامحمدی در پس شخصیت اصلی این کتاب قرار دارد و نویسنده علایق خود را در آن لحاظ کرده، توضیح داد: در نوشتن «تو خواب میکائیل هستی» به نوجوانان پیرامونم نگاه کردم و سعی کردم مثل یک شخص نامرئی وارد دنیای نوجوانان شوم و داستانم واقع‌نما باشد و مخاطب آن را بپذیرد. یک شخصیت داستانی نباید تمام نوجوانان را نمایندگی کند؛ بلکه تلاشم این بوده که بین بی‌نهایت مسائل و فراوان شخصیت‌ها، روی ۴ شخصیت نور بیندازم و رویارویی آنها را با یک مسئله اصلی تماشا کنم.

در ادامه این جلسه یکی از نویسندگان جوان به تلاش نوجوانان امروزی برای تحقق خواسته‌هایشان اشاره کرد و نویسنده دیگری به عدم همخوانی فضای داستان به کل جامعه ایران و نوجوانانی که در فضای غیرشهری زندگی می‌کنند پرداخت.

رسالت اثر داستانی

تیمور آقامحمدی در پاسخ به موارد ذکر شده گفت: ما با شناخت یک نمونه یا سه نمونه نباید فکر کنیم به شناخت کامل نسبت به یه موضوع رسیده‌ایم. چرا تصور می‌کنیم چون یک نوجوان روستایی نمی‌تواند با یک اثر شهری ارتباط برقرار کند؟ مگر ما برای لذت بردن و ارتباط گرفتن با آثار تولستوی و داستایفسکی باید در روسیه زندگی کنیم؟ اگر اینها داده درستی باشند پس این سوال مطرح می‌شود که چطور با یک انیمه می‌توان ارتباط برقرار کرد؟ مگر در دنیای ما زامبی و خون‌آشام وجود دارد که داستان‌هایی در این زمینه تولید می‌شود؟ یک داستان زمینه‌ای برای اندیشیدن به زندگی‌های تازه و متفاوت است. ذات داستان امکان‌های فراوانی پیش روی ما می‌گذارد و ما را به جهانی پرتاب می‌کند که فکر می‌کنیم اگر ما بودیم شاید فلان رفتار را به شکلی دیگر انجام می‌دادیم.

نویسنده «تو خواب میکائیل هستی» رسالت یک اثر داستانی را فراهم کردن امکان‌های روایی معرفی کرد و افزود: من به دنبال این هستم که زندگی آرامی داشته باشم؛ اما به عنوان نویسنده هرگز چنین چیزی را برای شخصیت داستانی‌ام نمی‌پسندم بلکه دوست دارم شخصیت داستان دچار مشکلاتی شود تا جوهره اصلی او نشان داده شود.

یکی دیگر از حاضران در نهمین نشست از «دوشنبه‌ها به وقت کتاب» به خرده‌روایت‌های فراوان رمان اشاره کرد که به خوبی با خط اصلی داستان همراه شده و درون‌مایه را قوام بخشیده.

تیمور آقامحمدی گفت: وقتی داستان می‌نویسم هم به عنوان نویسنده و هم به عنوان مخاطب، پرسش‌های زیادی مطرح می‌کنم که شخصیت داستان در مواجهه با فلان چالش باید چه واکنشی داشته باشد و چرا؟ سعی می‌کنم برای تمامی این پرسش‌ها دلیل بیاورم؛ چرا که معتقدم داستان یک عمارت تودرتو و مهندسی‌شده است، هر جزئش با دلیل و به اقتضای داستان به کار رفته.

در پایان جلسه نیز یکی از مخاطبان کتاب «تو خواب میکائیل هستی» به بخشی از ویژگی‌های مهم و حائز اهمیت این داستان اشاره کرد و یادآور شد: تمام عناصر روی ریل شخصیت‌پردازی سوار است و در این کتاب ما با شخصیت‌پردازی فوق‌العاده‌ای مواجه هستیم. ما نگاه کانونی درستی را در اثر می‌بینیم که باعث چندصدایی داستان شده است؛ به طوری‌که این رمان فقط رمان میکائیل نیست بلکه صدا و گفتمان افراد دیگر نیز در کتاب حضور دارد. «تو خواب میکائیل هستی» رمان ایرانی، خانوادگی و اجتماعی است که مسئله‌ای را مطرح می‌کند که بسیاری از نوجوانان با آن روبه‌رو هستند. این رمان حرف زیادی برای گفتن دارد و در هر صفحه‌اش نکاتی وجود دارد که دغدغه و مسائل ما و فرزندان ما است.